Bảo Tồn và Phát huy Giá trị Văn Hóa Phật Giáo Việt Nam
Ngày 16/12/ 2015 đến 16/
Ban Văn hóa Trung ương Giáo hội Phật Giáo Việt Nam với tư duy nghiên cứu và ứng dụng, được sự ủng hộ nhiệt tình của các Chư tôn đức, Tăng, Ni, các nhà khoa học, nhân sĩ, trí thức cùng quý Đạo hữu Phật tử, đã tổ chức triển lãm “Đặc trưng văn hóa Phật giáo Việt Nam” lần thứ nhất với bốn chủ đề.
Pháp phục Phật giáo Việt Nam. Ngôn ngữ Phật giáo Việt Nam. Kiến trúc Phật giáo Việt Nam. Di sản Phật giáo Việt Nam.
Phật đường trang trọng một không gian Di sản
Phật đường chùa Yên Phú- Hà Nội hiện lên một không gian Di sản Văn hóa Phật giáo Việt Nam trang trọng, gần với công chúng, thu hút nhiều tầng lớp người trong xã hội chiêm ngắm và nghiên cứu, ứng dụng. Các Phật tử tự hào, thực hành Phật pháp trong từng phút tĩnh lặng với thế giới Di sản Phật giáo ướp hồn Tổ Tiên, Cha Mẹ Việt.
Nội dung trưng bày lựa chọn hình ảnh và hiện vật theo hệ thống, lịch sử Phật giáo Việt Nam từng thời kỳ. Giải pháp trưng bày dùng hình ảnh pano, chiếu phim, và thiết bị công nghệ ảo 3D…
Có nhiều báu vật quốc gia như pho tượng Phật cổ bằng gỗ mù u đặc trưng cho nền văn hóa Óc Eo thế kỷ thứ IV, V. Tượng Phật Thích Ca bằng đồng thế kỷ thứ VI, VII. Tượng Phật bằng đá thời Lý. Tượng Phật Adiđà thời Lý, chùa Phật Tích, Bắc Ninh. Tượng Bồ Tát Đồng Dương thế kỷ IX, X tại Quảng Nam. Tượng Tổ Trúc Lâm, Phật Hoàng Trần Nhân Tông thời Trần thế kỷ XIII, XIV, Quảng Ninh. Tượng Thiền sư chùa Tiêu thời Lý, Bắc Ninh. Tượng Thiền sư chùa Thầy thời Lý tại Thạch Thất, Hà Nội. Tượng Bồ Đề Đạt Ma thế kỷ XVII và một số tượng Tổ với các đặc điểm trang phục khác nhau theo phải Bắc tông, Nam tông.Tượng Phật chùa Khleng (Sóc Trăng)…
Những bộ sắc phục kiểu dáng, màu sắc, tiêu biểu một số tông phái, cấp bậc tu hành, tăng, ni, Phật tử. Những tấm bia, cột kinh, những sách kinh, ván in kinh Phật, hoành phi, câu đối chữ Hán, chữ Nôm, chữ Quốc ngữ.
Hình ảnh kiến trúc được trưng bày phong phú, sinh động, với những mái chùa cổ che chở hồn dân tộc. Nổi bật là chùa Một Cột, Hà Nội. Ngôi chùa bằng gỗ, thờ Phật Bà Quan Âm. Năm 1105. Vua Lý Nhân Tông cho mở rộng kiến trúc khu chùa có thêm hồ Linh Chiểu.
Cội gốc Đặc trưng Văn Hóa Phật Giáo Việt Nam
Phật giáo ra đời từ Ấn Độ, lan tỏa nhiều nơi trên thế giới. Khi du nhập vào mỗi quốc gia, dân tộc, Phật giáo thích ứng với tín ngưỡng, phong tục tập quán, điều kiện, môi trường sống bản địa, đã tạo nên những nét riêng của Phật giáo của mỗi quốc gia, dân tộc.
Khoảng 2000 năm trước. Phật giáo vào Việt Nam bằng đường bộ và đường biển. Chuyện cổ tích Chử Đồng Tử gợi dấu ấn Phật giáo truyền trực tiếp từ Ấn Độ vào nước Việtqua hải thương. Những trung tâm Phật giáo lớn và cổ xưa ở Việt Nam do các tăng sĩ Phật giáo Ấn Độ đến truyền dạy còn in dấu tại nhiều nơi như chùa Dâu, Thuận Thành, Bắc Ninh…
Chùa Dâu là trung tâm Phật giáo Việt Nam cổ nhất. Chùa Dâu là minh chứng hùng hồn của Phật giáo Ấn Độ hòa với tín ngưỡng Việt tộc. Chùa nằm ở vùng Dâu, thời thuộc Hán gọi là Luy Lâu. Tại vùng Dâu có năm ngôi chùa cổ. Chùa Dâu thờ Pháp Vân (thần mây). Chùa Đậu thờ Pháp Vũ (thần mưa). Chùa Tướng thờ Pháp Lôi (thần sấm), chùa Dàn thờ Pháp Điện (thần chớp) và chùa Tổ thờ Man Nương là mẹ của Tứ Pháp. Năm chùa này ngoài thờ Phậtcòn thờ các Nữ thần.
Chùa Yên Phú (Hà Nội) thời Hai Bà Trưng, thờ Sư Bà Phương Dung, Mẫu Phương Dung, Thành Hoàng làng Phương Dung, nữ tướng của Hai Bà Trưng.
Phật giáo đã nhanh chóng ăn sâu, bén rễ trong lòng dân Việt nhờ tín ngưỡng thờ Mẫu. Phật giáo đã dung hợp kỳ diệu tín ngưỡng Đạo Mẫu, tạo nên sắc thái văn hóa phong phú, đa dạng, mang đậm bản sắc dân Bách Việt. Những ngôi chùa Việt cổ còn lại đến nay, đều có Tòa Cửu Long thờ Tổ Tiên Việt và Ngôi nhà thờ Mẫu. Dân gian Việt truyền Tiền Thần, hậu Phật.
Đây là bản sắc riêng của Phật giáo Việt Nam. Triết lý nhân sinh Con Người, hòa hợp, thờ Trời Đất, thờ Thần Thánh, và Đạo đức thờ Mẹ, kính Cha, tâm hồn thuần hậu của người Việt, bắt gặp tính chất từ bi, hỉ xả, bao dung, độ lượng của Phật giáo, nên cư dân Việt tiếp thu Phật giáo tự nhiên, như nhiên. Phật giáo đã trở thành tôn giáo dân tộcViệt Nam (có những thời kỳ là Quốc Đạo) đồng hành cùng nhân dân trong hành trình dựng nước và giữ nước, bảo vệ nền độc lập, tự chủ và toàn vẹn lãnh thổ, với tư tưởng Hộ quốc, An dân và đáp ứng nhu cầu Tâm linh cho mọi thế hệ người Việt Nam.
Văn hóa Phật giáo Việt Nam là máu thịt của nền Văn hóa, Văn hiến Việt Nam, Thăng Long, Hà Nội.
Giữ gìn bản sắc dân tộc Việt Nam để Phật giáo luôn hiện hữu mãi mãi trong lòng dân tộc.
Đó là mục đích và là thông điệp của cuộc triển lãm Đặc trưng Văn Hóa Việt Nam trong lời phát biểu của HT.Thích Bảo Nghiêm, Phó chủ tịch HĐTS GHPGVN,Trưởng Ban Hoằng pháp T.Ư, Trưởng BTS GHPGVN Hà Nội.
Tại cuộc họp báo khai mạc triển lãm, nhiều nhà báo trẻ đặt câu hỏi về khắp nơi xây chùa to, ông Phật lớn, nhưng lại giống nước ngoài… Nhiều nơi trùng tu những ngôi chùa cổ, đã làm mất Di sản Văn hóa Phật giáo và Văn hóa Việt Nam. Nỗi nhức nhối này, đã được nhân dân và các phương tiện truyền thông lên tiếng quyết liệt. Vậy chúng ta phải bắt đầu từ đâu để chấn chỉnh tình trạng này?
Hòa thượng Thích Trung Hậu, Trưởng ban Văn hóa, Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam trả lời:
“Lần đầu tiên Giáo hội Phật giáo Việt Nam tổ chức triển lãm các đặc trưng Văn hóa của Phật giáo. Đây là hoạt động mở đầu trong chuỗi các hoạt động triển khai nghiên cứu, xây dựng Đề án “Định hướng đặc trưng pháp phục, kiến trúc, ngôn ngữ, di sản văn hóa Phật giáo Việt Nam” đã được Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam phê duyệt.
Để tránh những “lai căng” văn hóa, tiếp thu có chọn lọc những Tinh hoa văn hóa nhân loại, phát triển Văn hóa dân tộc tiên tiến, hiện đại mà vẫn giữ được nét truyền thống, bản sắc Văn hóa Việt Nam, cần tìm những đặc trưng riêng để giới thiệu Văn hóa Phật giáo Việt Nam, không bị lẫn lộn với nước khác.
Qua triển lãm, Ban Văn hóa Trung ương GHPGVN mong muốn bước đầu cung cấp cho Phật tử, công chúng một số hình ảnh thể hiện khái quát nét đặc trưng của Phật giáo Việt Nam thông qua: pháp phục, kiến trúc, ngôn ngữ, di sản. Từ đó giúp phật tử, công chúng tìm hiểu những giá trị Văn hóa Phật giáo truyền thống, góp phần nâng cao nhận thức, ý thức trong việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa Phật giáo Việt Nam và Văn hóa dân tộc. Đồng thời mong nhận được những ý kiến đóng góp của Phật tử, công chúng trong quá trình nghiên cứu, xây dựng định hướng Đặc trưng văn hóa Phật giáo Việt Nam”.
Các cá nhân đơn vị tham gia thực hiện đề án
Muốn bảo tồn phát huy giá trị Văn hóa Phật giáo Việt Nam và Văn hóa dân tộc, phải có hành động cụ thể, theo lộ trình. Đề án định hướng đặc trưng Pháp phục, Kiến trúc, Ngôn ngữ và Di sản Văn hóa Phật giáo Việt Nam đã được Ban Văn hóa Trung ương GHPGVN ký hợp đồng ghi nhớ với các đơn vị đồng tổ chức thực hiện đề án.
Chúng tôi tham dự cuộc tọa đàm và ký kết dự án với các Công ty kinh doanh, các Viện nghiên cứu. Công ty May 10- Hiệp hội Dệt may Việt Nam. Hội Kiến trúc sư Việt Nam. Viện Nghiên cứu Ngôn Ngữ thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam. Viện Bảo tồn Di tích Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.
Mọi người đều hoan hỷ vào cuộc. Sau khi nghiên cứu,định hướng đặc trưng Pháp phục, Kiến trúc, Ngôn ngữ và Di sản Văn hóa Phật giáo Việt Nam, sẽ thực hiện, áp dụng vào mọi lĩnh vực kiến trúc, xây dựng, sắc phục, nghệ thuật, điêu khắc, ngôn ngữ … trong đời sống Phật Pháp của Đạo Phật Việt Nam thời hiện đại.
Thượng tọa Thích Thọ Lạc, Phó trưởng Ban thường trực Ban Văn hóa Trung ương GHPGVN nói:
“Chúng tôi đang xây dựng chùa Đại Tuệ tại Nghệ Antrên nền chùa cổ đã bị hủy hoại. Chùa bao gồm hai loại hình kiến trúc, chùa làng và danh lam cổ tự. Chùa đáp ứng cho hàng nghìn Phật tử tu tập trong cùng một thời khắc, với tiện nghi hiện đại. Nhưng vẫn giữ từng chi tiết hoa văn Việt cổ trong kiến trúc, điêu khắc, tượng Pháp, ngôn ngữ, sắc phục… Tôi về Bát Tràng đặt các đồ thờ cúng theo nét vẽ, màu son đậm hồn Việt cổ như hoa sen, lá sen, lá đề, vân mây, các loại men gốm cổ như màu nâu đất trầm ấm, màu thiên nhiên đồng quê Việt… nhưng có ít người làm được”.
Chùa Đại Tuệ hiện lên trong triển lãm Đặc trưng Văn hóa Phật giáo Việt Nam. Đại Tuệ là ngôi chùa duy nhất cả nước thờ Phật Mẫu Đại Tuệ. Chùa Đại Tuệ là điểm nhấn đặc sắc, tôn vinh nét đẹp và giá trị trường tồn của Văn hóa Việt. Các công trình đều mang nét kiến trúc văn hóa truyền thống dân tộc, hài hòa với không gian thờ tự, thiết thực cho nhu cầu tín ngưỡng Tâm linh và tu học Phật pháp của tăng ni phật tử.
Sau ba năm thi công, nay Chùa Đại Tuệ vừa khánh thành Chùa Thượng gồm Đại pháp Đại Tuệ, Đại hùng bảo điện, Tổ đường, nhà thờ Ngũ đế. Hệ thống tượng pháp trên Đại tháp bằng ngọc quý. Hệ thống tượng pháp trong Đại điện cũng như Tổ đường và nhà thờ Ngũ đế được làm từ gỗ dâu nguyên khối. Tất cả hệ thống câu đối đại tự trên chùa Đại Tuệ được viết bằng chữ thuần Việt.
Phật giáo Việt Nam Phục Hưng Hộ Quốc An Dân
Trong lịch sử Việt Nam. Thời kỳ nào Phật giáo chấn hưng Hộ Quốc An Dân, thời đó dân chúng Việt được sống Hòa Bình, An lạc và Văn hóa dân tộc phát triển rực rỡ. Phật giáo thời Lý- Trần đã chứng minh cho luận điểm này.
Phật giáo Việt Nam thời Lý- Trần với tinh thần ở đời vui Đạo, tùy duyên, hòa quang đồng trần, nhập thế hành Đạo, đã sản sinh ra những Thiền sư luôn luôn hướng về cuộc sống, hoà nhập với cuộc đời. Thời nào cũng có những vị Thiền sư tận tuỵ hy sinh cho đất nước, cho dân tộc.
Chúng tôi tin tưởng cuộc chấn hưng Văn hóa Phật giáo Việt Nam của Giáo Hội Phật giáo hôm nay, hòa tiếng chuông chùa đồng vọng, mỗi sớm, mỗi chiều ngân nga, lan tỏa khắp nẻo đồng làng, núi cao, biển, đảo Việt Nam. Tiếng chuông vô lượng Nhân Tâm Phật, giữ gìn đất nước, con người Việt Nam trường tồn. Không bị đồng hóa. Tiếp nối dòng chảy Văn hóa Tâm linh Tổ Tiên Việt. Bất khuất mấy nghìn năm Bắc thuộc không bị đồng hóa.
Mai Thục