Đi chùa lễ Phật, ở nhà ăn chay, tụng kinh niệm Phật, ra ngoài đời hoạt động thiện nguyện, đóng góp cho xã hội là sinh hoạt nền tảng cần có của một Phật tử chân chính. Những hoạt động trên có tác dụng rất lớn khiến bản thân thanh tịnh, tâm hồn hướng thượng, gia đình hạnh phúc, vun trồng cội phúc cho mình và cho con cháu. Song đó chỉ  là những điều kiện cần nhưng chưa đủ. Tại sao nói chưa đủ? Gần đây có một bải viết nói rằng nhìn ra ngoài xã hội hôm nay, biết bao nhiêu tội phạm kinh thiên động địa như thủ tiêu, giết người cướp cửa, cướp giật trên đường phố, đâm cha chém chú, đầu độc chồng, giết vợ, giết con, giết bà nội vì cần tiền chơi Games, gian dâm, lường đảo cảnhà nước lẫn người đời, buôn bánchuyển vận xì-ke ma túy, nhậu nhẹt lu bù, gây lộn rồi đâm chém nhau và chémcả nhân viên công lực, thác loạn trong những phòng trà ca vũ…. Mà tất cả những tội phạm này lại xảy ra trong một đất nước mà chúng ta thường tự hào 80%  là Phật tử! Bài viết cũng nêu lên câu hỏi phải chăng Đạo Phật không có tác dụng  nhiều trong việc xây dựng một nền tảng đạo đức cho dân tộc?

Tôi không hoàn toàn đồng ý với bài bình luận nói trên nhưng cũng không bác bỏ những vấn nạn tác giả nêu ra. Rõ ràng không phải tất cả những người phạm tộinói ở trên họ đều là Phật tử. Nhưng chắc chắn trong những người phạm tội đó có những người đã từng đi lễ chùa, gia đình có thờ Phật hoặc truyền thống gia đình  vốn theo Tam Giáo (Phật-Lão-Khổng). Nhìn vào các quốc gia như Tích Lan, Miến Điện, Thái Lan, Kampuchia, Lào mà Phật Giáo là quốc giáo thế nhưng nhà tù vẫn đầy người, chứng tỏmột quốc gia dùPhật Giáo là nền tảng tâm linh đi nữa, mỗi cá nhân vẫn còn phải được trang bị thêm những giá trị ngoài đời khác nữa mới có thể hoàn thiện, bản thân không gây khổ đau cho chính mình, cho người khác và cho xã hội. Tôi còn nhớ Đức Đạt Lai Lạt Ma trong một cuộc phỏng vấn của CNN Hoa Kỳ đã nói rằng Đạo Phật chỉ giúp một phần nào chứ không thể giải quyết mọi vấn đề của con người. Rõ ràng Đạo Phật không thể giải quyết được nạn thất nghiệp, suy thoái kinh tế, nạn đầu cơ tích trữ tăng giá giả tạo, nạn tắc nghẽn xe cộ trong giờ cao điểm, nạn gái mại dâm, nạn xì-ke ma túy, băng đảng, xả rác bừa bãi, tàn phá núi rừng cây cỏ, nạn tham nhũng  v.v… Muốn giải quyết vần đề này cần phải có các yếu tố khác như luật pháp, chính quyền, sự tham gia của các đoàn thể, giáo dục học đường và nhất là giáo dục bản thân. Ngoài giáo lý của Đức Phật, mỗi cá nhân, kể cả các Phật tử thuần thành, cần phải được trang bị thêm những giá trị mà những giá trị này không liên quan gì đến bất kỳ tôn giáo nào. Đó là những giá trị phi tôn giáo đi bên cạnh những giá trị phát xuất từ tôn giáo, chẳng hạn như phép lịch sự, lòng biết ơn, tinh thần trách nhiệm, sự nhường nhịn, lòng tu ố (biết xấu hổ), lòng yêu nước, biết tôn trọng luật pháp và của công…

Quán chiếu vào cuộc sống chúng ta thấy mọi khổ đau, phiền não mà từng giây từng phút chúng ta tạo ra cho nhau không ngoài tham lam, nóng nảy, bộp chộp, thiếu hiểu biết và thiếu giáo dục công dân lẫn giáo dục bản thân. Ngoài ra, phim ảnh bạo lực, dâm ô, lối sống thác loạn của Tây Phương đã góp phần quan trọng trong việc phạm tội của giới trẻ. Tôi không phải là một nhà đạo đức hay một giảng sư thuyết pháp mà chỉ là một Phật tửmong muốn đóng góp một phần nhỏ bé vào sự an lành của xã hội. Bản thân tôi trong quá khứ và gần đây nhất- nhưngày hôm qua chẳng hạn- cũng có nhiều lầm lỗi và vẫn còn phải huân tập, sửa chữa.

Theo tôi, một Phật tử thuần thành chưa đủ. Kinh kệ, giáo lý, đi chùa tụng kinh niệm Phật chưa đủ, mà chúng ta cần phải được trang bị thêm những kinh nghiệm đời, những kiến thức ngoài đời, phải học tập lề thói cư xử văn minh, nhã nhặn, có văn hóa, có giáo dục, có trách nhiệm nữa. Có như thế chúng ta mới có thể giữ gìn thân-tâm an lành (Trú dạ lục thời an lành) cho mình, cho người và cho xã hội. Dưới đây là những kinh nghiệm học hỏi qua tuổi đời chồng chất và cũng do nhờ sinh sống trong một xã hội Mỹ cực kỳ văn minh - dù chưa hoàn hảo và vẫn còn nhiều điều chướng tai gai mắt:

1)    Phải biết nói lời xin lỗi: Người Phật tử phải hiểu rằng “cái ngã” (cái Tôi) của chúng sinh dù là một chúng sinh nghèo hèn - còn cao hơn cả Núi Tu Di. Chạm vào tự ái (cái Ngã) của người ta thì muôn chuyện – dù rất nhỏ- có thể dẫn tới gây gổ, đả thương, đâm chém và có thể đưa nhau ra tòa. Do đó người Phật tử khôn ngoan là phải biết nói lời xin lỗi. Chẳng hạn mình mở một cánh cửa vô tình đụng phải người ta, chưa biết lỗi về ai, nhưng nếu mình lên tiếng “ Xin lỗi ông/bà/anh/chị” thì mọi chuyện sẽ vui vẻ. Chẳng hạn mình ngồi trong nhà quăng chén nước ra đường làm ướt áo người ta, nếu biết chạy ra, vui vẻ nói “ Ấy chết! Tôi vô ý quá. Xin lỗi ông bà/anh chị v.v.. thì dù người bị thiệt có căn nhằn chút ít, mọi chuyện cũng sẽ qua. Nếu mình cố  biện minh, chối cãi thì câu chuyện trở nên căng thẳng, rắc rối…và không biết sẽ đi tới đâu.Khi mình viết một bài báo xúc phạm tới ai hoặc loan tin thiếu trung thực, phải có can đảm đăng lời xin lỗi. Lời xin lỗi khiến chúng ta trưởng thành và chín chắn hơn trong nghề nghiệp và trong cuộc sống. Khi mình nghịch ngợm phá phách làm cha mẹ, thầy/cô buồn lòng. Sau phút nông nổi, và trong lúc riêng tư chỉ có mình và cha mẹ, thầy/cô, mình phải biết nói lời xin lỗi. Lời xin lỗi khiến cha mẹ cũng như thầy/cô cảm động và còn thương mình hơn nữa và dĩ  nhiên sẽ bỏ qua lỗi lầm đó.

2)    Luôn luôn khiêm tốn: Người Phật tử hiểu đạo thì chữ Nhẫn và chữ Khiên Tốn phải luôn luôn nằm lòng. Ngay Ô. Obama – Tổng Thống Hoa Kỳ dù đắc cử với số phiếu khá cao, trong diễn văn nhậm chức nhiệm kỳ II vừa rồi cũng phải tỏ ra hết sức khiêm tốn vì đất nước đang ở trong tình trạng suy thoái, chia rẽ trầm trọng, khối cử tri Cộng Hòa thấy mình bị thua đang hừng hực với  lửa bất mãn, căm tức. Người Phật tử phải nhớ rằng khiêm tốn không có nghĩa là hèn nhát.  Cái Tâm của chúng sinh rất kỳ lạ. Nó ưa thích sự khiêm tốn và ghét sự kiêu căng. Do đó, người Phật tử dù thành công tột đỉnh ở lãnh vực nào đi nữa như học hành, nghệ thuật, tu hành, làm ăn buôn bán, sự nghiệp chính trị…phải luôn luôn khiêm tốn thì mới được lòng mọi người. Một lời nói kiêu căng phách lối chưa chắc đã đưa ngôi vị hoặc sự nghiệp của mình đi lên nhưng …kẻ thù ghét thì không biết  bao nhiêu mà nói.

3)    Biết nói lời cám ơn: Nếu bạn tới đất Mỹ này, đi đâu bạn cũng nghe câu nói “Thank you”. Khi người ta làm cho mình chuyện gì dù rất nhỏ cũng xin nói lời “Cám ơn”. Vợ chồng giúp nhau chuyện gì cũng nói “Cám ơn”. Lên xe buýt, xe đò người ta nhường chỗ cho mình, xin nói lời “Cám ơn”. Khi khách hàng trả tiền, cô thu ngân cũng nói “Cám ơn”. Người hầu bàn đưa đồ ăn ra cho mình cũng xin nói lời “Cám ơn”. Tới công sở, nhân viên đưa cho mình giấy tờ gì đó cũng xin nói “Cám ơn”.Thậm chí thầy/cô thấy học trò ồn quá bèn nói “Im lặng!” Sau khi học trò im lặng rồi thầy/cô cũng không quên nói “Cám ơn các em!”. Khách hàng vào cửa tiệm của mình chi ngắm chơi mà không mua gì cả. Khi khách ra mình cũng gật đầu chào nói lời cám ơn là đã ghé thăm. Lời “Cám ơn” như mật rót vào lòng, làm mát lòng người nghe và chứng tỏ mình là người khiêm tốn và có giáo dục. Thiếu vắng lời “cám ơn” là một xã hội vô cảm và tàn bạo.

4)    Luôn khen ngợi, bớt chê bai: Trong suốt 45 năm hành đạo Đức Phật luôn luôn khen ngợi, khuyến khích, không chê bai, không hù dọa, không làm quan tòa để kết tội ai. Thậm chí các hàng đại bồ tát khi thưa hỏi những lời không chính đáng, Đức Phật cũng vẫn khen ngợi là biết thưa hỏi để Phật có cơ hội giải đáp những gì còn nghi ngoặc. Đức Phật là bậc thầy vĩ đại của các tâm lý gia ngày nay. Xin nhớ cho lời khen làm mát lòng người nghe. Lời chê làm người nghe dễ nổi điên dù là chê một câu văn, một cái áo, một lời nói, một bài hát, một đôi giày,một kiểu tóc v.v.. Trong lúc hứng chí nói chuyện với bạn thân, vô tình chê bai người nào đó. Người bạn cũng trong một lúc cao hứng lại “ bật mí” nói cho người khác nghe. Thế là “ tai vách mạch rừng” lời chê tới tai người ta. Nhẹ thì giận hờn, nặng thì chửi bới đâm chém nhau. Thánh nhân xưa có nói “Họa thoát ra từ cửa miệng”. Ngày xưa biết nhiều gia đình bị tru di tam tộc, quan to mất chức, đại phú lưu đầy, phát vãng cũng chỉ vì lời chê bai vô tình thoát ra từ cửa miệng. Không gì điên khùng cho bằng khi người ta mời mình tới nhà ăn tiệc mà mình chê bai thức ăn của người ta, trong tiệc cưới bàn tán chú rể cô dâu xấu đẹp. Do đó người Mỹ luôn luôn khen ngợi “Wonderful! Great! Very Good!” Song cũng xin nhớ cho chê bai, dèm pha cá nhân khác với chuyện xây dựng, góp ý thẳng thắn, nhã nhặn trên các diễn đàn hay trên báo chí.

5)    Nhận phần thiệt về mình: Người Phật tử tương đối hoàn hảo không tranh giành lợi lộc với ai. Nếu phải phân chia thì phần mình kém một chút cũng chẳng sao. Trong thương trường nếu phải chia tiền lời, trong gia đình phải chia gia tài do cha mẹ để lại thì nhường nhịn anh chị em một chút cũng được. Tranh giành gia tài, kẻ hơn người kém là nguyên do máu mủ chia lìa, có khi đi đến giết hại nhau. Câu chuyện ngụ ngôn “Ăn trái khế trả túi vàng” dạy chúng ta bài học nhường nhịn và không tham lam.

6)    Nhìn lỗi mình trước, nhìn lỗi người sau:Mọi chuyện xảy ra trên đời này đều có nguyên do. Nếu không do lỗi mình thì ắt hẳn lỗi người. Nếu là lỗi người và nếu nhỏthì ta nên bỏ qua. Nếu là lỗi mình thì mình rút kinh nghiệm mà tu sửa. Chớ có khăng khăng kết tội người, không nhìn lỗi minh thì oan khiên không sao giải được.

7)    Chớnói dối:Đây là giới cấm rất quan trọng của hàng Phật tử có quy y. Tại Hoa Kỳ câu nói mà chúng ta thường nghe là “ Human being mistake” tức - hễ là con người thì ai cũng lỗi lầm, giống như ngạn ngữ Việt Nam có câu “Vua chúa còn có khi lầm”. Do đó người Hoa Kỳ dễ  bỏ qua lỗi lầm. Thế nhưng phạm lỗi mà nói dối thì họ không bao giờ bỏ qua. Một ông dù là tổng thống, tổng bộ trưởng, thống đôc, dân biểu, thượng nghị sĩ mà nói dối thì cuộc đời tiêu tan. Trong đời sồng hàng ngày, thậm chí ngay cả nơi thờ phượng…ai cũng có thể phạm lỗi. Nguyên do của phạm lỗi có thể vì không biết, vô tình hoặc do bị cám dỗ, mua chuộc v.v.. Nhưng khi phạm lỗi rồi mà nói dối hoặc đổ lỗi cho người khác thì lại là chuyện khác. Tại Hoa Kỳ người ta không khiển trách người phạm lỗi, họ chỉ giảng giải cách làm để lần sau làm đúng. Thế nhưng khi khám phá ra bạn nói dối thì họ sa thải bạn ngay và hồ sơ xấu sẽ theo bạn suốt đời với chữ “liar” (kẻ nói dối). Do đó tại gia đình, trong công sở, chốn công trường nếu chẳng may ta phạm lỗi thì cứ thẳng thắn nhận lỗi, đừng nói dối, đừng vu vạ, đừng đổ vấy cho người khác để tránh một thảm họa còn lớn hơn cả chuyện lầm lỗi. Tại Hoa Kỳ này người ta dạy cho học sinh từ bậc mẫu giáo, tiểu học sự thẳng thắn nhận lỗi. Chúng ta và cả người Mỹ - ai cũng công nhận rằng thẳng thắn nhận lỗi là một hành vi vô cùng khó khăn. Người biết nhận lỗi là người can đảm và có tinh thần trách nhiệm rất cao. Một đất nước mà từ thứ dân đến vua quan, làm lỗi biết nhận lỗi (để tu sửa) là một đất nước cương thịnh và lần hồi trở nên vĩ đại. Một đất nước mà từ vua quan đến thứ dân làm lỗi mà chối lỗi thì lần hồi sẽ diệt vong, không “thuốc” nào chữa được.

8)    Biết xấu hổ:Khổng Phu Tử dạy rằngkẻ  mà còn có lòng tu ố (biết xấu hổ) thì còn giáo dục được. Do đó một kẻ ăn mặc khiêu dâm hở hang quá đỗi (tiếng Mỹ gọi là ăn mặc Hot) mà không biết xấu hổ, một kẻ nói năng thô bỉ trước đám đông mà không biết xấu hổ, một kẻ bòn rút của công làm của riêng mà không biết mình sai trái, một kẻ chuyên làm chuyện bẩn thỉu mà không biết ăn năn…đều là những kẻ không thể giáo dục được nữa và sẽ tiếp tục lao vào con đường hủy hoại. Lòng tu ố là sự phản tỉnh của lương tâm trước việc làm sai trái của chính mình, tự ý thức mà không cần ai nhắc nhở. Lòng  tu ố là đặc hữu của con người. Chỉ loài người mới biết xấu hổ. Loài súc vật không biết xấu hổ khi chúng nó trần truồng. Nhưng loài người thì cảm thấy xấu hổ khi thân hình không mảnh vải, ngày xưa phải vội lấy lá che thân. Một người đàn bà đứng đắn sẽ cảm thấy vô cùngxấu hổ nếu thân hình của mình lồ lộ ra trước đám đông. Ngày xưa hình phạt lõa thể là hình phạt ô nhục nhất của đàn bà. Do đó một kẻ ăn mặc khiêu dâm, hở hang quá đỗi để chụp hình đăng báo, bán cho người ta xem mà không biết xấu hổ là loại người không còn giáo dục được nữa. Trong một đất nước mà kẻ trộm cắp, nói dối, lường gạt, thi cử gian lận, dâm ô, chen lấn không xếp hàng, xả rác bừa bãi, nói năng thô bỉ mà không hề  biết xấu hổ thì đó chính là Địa Ngục mà Đức Phật mô tả trong Kinh Pháp Hoa. Chúng ta có thể chê bai người Mỹ chuyện này chuyện kia nhưng mới đây một Đô Đốc Hải Quân Hoa Kỳ đã tự sát khi báo chí khám phá ra ôngđã đeo một huy chương mà ông không hề được tưởng thưởng trong Chiến Tranh Việt Nam. Sự tự sát (tự xử) này khiến người ta thương hại ông. Nếu ông không tự sát, người ta sẽ khinh bỉ ông và cả gia đình có lẽ cũng không sống nổi với lỗi lầm quá lớn của ông.

9)    Chớ can dự vào chuyện tào lao: Trong gia đình, ngoài xóm làng, nơi làm việc, trong trường học hoặc cảnơi thờ phượng…chỗ nào cũng có rất nhiều chuyện tào lao. Xin nhớ chuyện tào lao không đem lại lợi ích gì mà chỉ mất thời giờ và chuốc họa vào thân. Người Phật tử tương đối hoàn hảo luôn luôn giữ gìn chánh niệm, không để “tâm viên ý mã” chạy lang thang rồi dính vào chuyện không đâu. Nhớ đừng chê bai, công kích, dè bỉu, bàn tán chuyện của người khác. Người Hoa Kỳ có một tập quán hầu như không bao giờ dòm ngó vào chuyện hàng xóm. Nhưng nếu khám phá thấy trong khu vực mình có gì khả nghi, chẳng hạn như kẻ trộm, kẻ cướp, phá hoại v.v…họ sẽ dùng số 911 âm thầm gọi điện thoại báo cho sở cảnh sát biết. Dĩ nhiên sở cảnh sát giữ bí mật tên người mật báo. Đây là cách hữu hiệu nhất để bảo vệ sự an lành cho khu phố, thôn xóm. Không can dự vào chuyện tào lao, không dính líu vào chuyện người khác tạo an lành cho xã hội và cho bản thân mình biết là bao nhiêu.

10)                       Biết từ chối khéo: Trong cuộc sống này không ai là không có bà con, bạn bè, đồng sự. Bạn bè, bà con giúp ta cũng nhiều nhưng nhiều khi cũng hại cả đời ta. Chẳng hạn bạn bè rủ trốn học, rủ ăn nhậu, rủ đi phòng trà ca vũ, bài bạc, đàn đúm, đồng nghiệp cùng sở, cùng công ty rủ rê làm ăn bất chính v.v..mà từ chối thì mất lòng, mất bạn, có khi gây thù oán. Vậy phải làm sao đây? Tại các trường học Mỹ người ta đã dạy cho học sinh cách từ chối khéo gọi là “How to say No”. Trong những hoàn cảnh khó khăn nói trên chỉ còn cách “cáo bệnh” hoặc “nói dối” nhưng nói dối vô hại. Chẳng hạn, bạn cùng lớp rủ trốn học đi chơi, chúng ta có thể nói “ Bạn ơi, tuần rồi bố tôi mắng tôi một trận tơi bời vì điểm tháng này của tôi kém quá. Xin bạn miễn cho tôi lần này. Khi nào điểm kha khá tôi sẽ đi chơi với  bạn.Cám ơn bạn đã nghĩ đến tôi.Lúc nào tôi cũng quý trọng bạn”. Còn khi mình vừa đi làm về, cơm nước vợ đã dọn lên mà ông bạn cùng công ty tới rủ đi nhậu. Nếu không đi thì ông bạn sẽ rêu rao “thằng này hèn”,  “thằng này sợ vợ” v.v..Vậy phải làm sao đây? Khi đó chỉ còn cách cáo bệnh, giả ôm bụng nói “ Trời ơi! Hôm qua mới vừa đi bác  sĩ vì loét bao tử lúc nào không hay. Bác sĩ dặn từ nay không được uống rượu nữa  nếu muốn nhìn mặt vợ con. Xin anh/ông miễn cho tôi lần này. Khi nào bao tử bớt tôi sẽ mời anh/ông lại nhà tôi ăn nhậu một bữa thât phủ phê. Cám ông anh/ông rất nhiều.” Tuy nói vậy nhưng người Phật tử chân chính phải biết phân biệt chính-tà, phải có can đảm và dứt khoát xa lìa những người bạn xấu. Không có gì quý giá cho bằng có người bạn tốt, nhưng cũng không có gì nguy hại cho bằng giao du với bạn xấu.  Biết bao nhiêu tội phạm ngày hôm nay xảy ra cũng chì vì giao du với bạn xấu, cao hơn là băng đảng và xã hội đen.

11)                       Tránh khoe khoang: Khoe khoang về thành tích, của cải, tài năng, nữ trang, xe cộ, con cái là “rước giặc cướp vào nhà”. Khi mình khoe khoang như thế khiến kẻ giam nổi lòng tham, người bình thường thì ghen tị. Tâm lý người đời thường khinh ghét những kẻ “trưởng giả học làm sang”.Thường tình, hễ giàu sơ sơ thì hay khoe, còn giàu như tỉ phú Bill Gate thì chẳng cần khoe vì ai cũng biết rồi. Người xưa dạy rằng hễ giàu có thì phải năng làm chuyện phước thiện, giúp đỡ người nghèo khó và phải tỏ ra bình dị, khiên tốn. Năm xưa Thạch Sùng đời nhà Tấn giàu có thuộc loại “phú gia địch quốc” cuối cùng chết thảm cũng chỉ vì của cải. Riêng trong đời tôi đã từng nghe nói, từng chứng kiến bao triệu phú thời đại chết không có chiếu mà chôn hoặc chết đói trong tù. Vậy thì của cải, danh vọng chưa chắc đã đem lại an toàn hay hạnh phúc cho bản thân và gia đình. Đây là kinh nghiệm thực  tiễn chứ không phải nói chuyện ngụ ngôn dạy đời.

12)                       Tuyệt đối tôn trọng luật lệ giao thông: Tại Hoa Kỳ theo thống kê, mỗi năm có khoảng 40,000 ngườicòn tại Việt Nam năm 2012 có khoảng 10,000 người chết vì tai nạn giao thông. Những cái chết này thật đáng thương và đáng lý ra có thể tránh khỏi. Là người Phật tử tương đối hoàn hảo chúng ta phải hiểu rằng luật lệ giao thông đặt ra không phải để bảo vệ nhà nước mà nhằm bảo vệ mạng sống của chính người dân. Ngồi lên trên một chiếc xe, bất kể loại xe gì chúng ta phải hiểu rằng chúng ta có thể gây tai nạn cho người khác và chết chóc cho chính mình hoặc người thân của mình ngồi chung trên xe. Do đó khi ngồi lên xe gắn máy, kể cả xe đạp chúng ta phải: đội mũ an toàn cho mình và cho con cái (không được miễn từ trong bất cứ hoàn cảnh nào), nếu là xe hơi, xe khách thì phải nịt giây an toàn, không được lái xe quá tốc độ quy định, không được vượt đèn đỏ, không được vi phạm làn đường, không được lạng lách vì khi lạng lách khó điều khiển xe khiến gây nguy hiểm cho mình và cho người khác, phải mở đèn khi trời tối hoặc sương mù, không được lái xe khi đã uống rượn, nếu cảm thấy mệt mỏi - nhất là tài xếxe vận tải đường dài cần tắp vào khu vực nghỉ ngơi rửa mặt cho tỉnh táo, thấy khỏe rồi mới tiếp tục đi, nếu thấy mặt đường trơn trượt hoặc mưa to gió lớn, nên báo cho cánh sát giao thông biết và dứt khoát tắp vào lề đường nghỉ ngơi đợi thời tiết tốt mới đi. Đi bừa, đi ẩu là đi tới nghĩa địa. Khi nghe tiếng xe cảnh sát, xe cứu hỏa, xe cứu thương hú còi phải tắp ngay vào lề để nhường đường. Khi xe chết máy trên đường, trên cầu, trong đường hầm v.v..phải mở đèn nháy khẩn cấp để báo cho phía sau biết. Mới đây một xe vận tải chết máy trên Cầu Cần Thơ lúc chiều tối đã không bật đèn nháy khẩn cấp báo cho phía sau khiến một bà mẹ lái xe gắn máy cùng hai con nhỏ tông vào, ba mẹ con cùng chết thảm. Luật lệ lái xe xứ nào cũng vậy luôn luôn quy định người lái xe hơi, xe gắn máy phải nhường và dành ưu tiên cho khách bộ hành, người đi xe đạp, học sinh, người mù, người tàn tật băng ngang đường. Nếu bạn không nhường và lái xe một cách nguy hiểm, xe đi sau có thể gọi điện thoai báo cảnh sát và coi chừng bạn sẽ lãnh môt giấy phạt cả trăm đô-la. Muốn biết luật lệ lái xe tại Hoa Kỳ được thi hành nghiêm ngặt như thế nào thì bạn cứ qua đây rồi sẽ biết. Vào lúc canh khuya, đường phố vắng hoe không người qua lại mà các xe vẫn phải ngừng lại khi có đèn đỏ và chờ đèn xanh mới được đi. Nếu bạn đi ẩu, vượt đèn đỏ mà máy chụp hình ghi được thì bạn có thể bị thu hồi bằng lái xe, phải đi học một khóa về luật lệ lái xe, rồi phải “lao động cải tạo”  như quyét dọn đường phố, lượm rác v.v.. và bỏ ra khoảng 500 đô-la để đóng tiền phạt. Bạn đã thất kinh hồn vía chưa? Còn nếu bạn lái xe khi nồng độ rượu trong máu ở mức 0.08 thì bạn có thể bị tù. Xin nhớ cho tự do ở Mỹ không có nghĩa là muốn làm gì thì làm.

13)                       Không chen lấn: Xếp hàng chờ tới phiên mình là văn hóa lớn của các quốc gia văn minh. Trẻ em lớp mẫu giáo ở Mỹ đã học cách xếp hành chờ tới phiên mình, học nhìn đèn xanh đèn đỏ để dừng lại hay băng ngang đường. Tại bất cứ cửa hàng buôn bán, dịch vụ, văn phòng chính phủ nào, nếu bạn chen lấn thì cô thư ký hoặc người tính tiền sẽ không phục vụ bạn và yêu cầu bạn phải xếp hàng. Lúc đó bạn có nước độn thổ! Xin nhớ cho xếp hàng chờ tới phiên mình còn là thể hiện tính công bằng, trật tự xã hội và tự trọng .

14)                       Không xả rác bừa bãi:Không xả rác bừa bãi là một thói quen có tính tự giác và cần phải được huân tập. Một thành phố đầy nhà chọc trời cùng những khu thương mại tráng lệ mà rác rưới đầy đường thì chẳng còn ra cái thể thống gì nữa. Rác rưởi làm mất vẻ mỹ quan, gây ô nhiễm môi trường (hôi thối), lây lan bệnh tật, làm chết những dòng sông, những con kênh tươi mát đang cung cấp nguồn nước và tôm cá.  Do đó giáo dục người dân không xả rác bừa bãi là trách nhiệm lớn của đất nước. Phải dạy dỗ con em giữ gìn vệ sinh -  không xả rác bừa bãi từ trong nhà ra tới trường học rồi tới công sở, trại lính cùng các nơi thờ phượng. Trước khi đề cao những đức tính cao đẹp của dân tộc, hãy chứng tỏ người dân của mình biết giữ gìn vệ sinh đường phố trước đã. Thói quen xả rác bừa bãi giống như một cố tật rất khó sửa chữa. Hiện nay vẫn đề bảo lãnh gia đình, du lịch qua Mỹ tương đối dễ dàng. Vào các khu thương mại của người Việt như Thành Phố San Jose chẳng hạn, chúng ta sẽ bắt gặp những người mới định cư vài năm hoặc qua chơi. Họ thản nhiên quăng mẩu thuốc lá hoặc hộp thuốc lá xuống đất mà không thấy ngai ngùng gì cả. Điều này khó thấy ở những người đã định cư lâu đời hoặc thanh thiếu niên trưởng thành ở Hoa Kỳ. Ngày nay, thói quen hút thuốc lá gần như “tuyệt chủng” tại Hoa Kỳ nhưng sắc dân hút thuốc là nhiều nhất lại người Việt Nam.

15)                       Giữ gìn vệ sinh chung: Chúng ta phải giữ gìn vệ sinh từ buồng ngủ, nhà tắm, phòng ăn  ra tới công sở, đường phố và tất cả mọi nơi. Nếu ăn uống chung như tiệc tùng, đám cưới, đám giỗ v.v…thì phải dùng muỗng nĩa chung để gắp đồ ăn, không dùng chén muỗng của mình. Khi ho thì phải bị miệng lại. Tuyệt đối không khạc nhổ xuống đất dù bất cứ ở đâu. Nều muốn khạc nhổ, ta kín đáo nhổ vào một mảnh khăn giấy hay khăn mùi-soa rồi bỏ chiếc khăn giấy ấy vào túi. Về nhà chúng ta vứt mảnh khăn giấy ấy vào thùng rác có đậy nắp và giặt khăn mùi-soa. Ngoại trừ  nhà hàng có hầu bàn dọn dẹp, tại các tiệm bán “đồ ăn nhanh” (fast food) như McDonalds hoặc cà-phê Starbucks… sau khi ăn uống xong chúng ta phải tự gom tất cả những gì còn thừa bỏ vào thùng rác. Không được để lại trên bàn hoặc ném xuống sàn bất cứ vật gì. Khi đi vệ sinh xong nhớ rửa tay và chùi khô bằng khăn giấy. Giữ gìn vệ sinh chung là bổn phận của tất cả mọi công dân và cần được giáo dục ngay từ thuở ấu thơ, từ gia đình tới học đường.

16)                       Lịch sự, không nói năng ồn ào chỗ đông người: Lịch sự có nghĩa là: cử chỉ nhẹ nhàng, nhường bước, không chen lấn, không tranh giành trong khi xếp hàng mua vé, trên xe buýt, nơi công sở hoặc khi mua sắm vàtuyệt đối không nói năng ồn ào. Còn đối với các buổi lễ, hội thảo, thuyết pháp phải tuyệt đối giữ im lặng để tôn trọng người khác và để chứng tỏ mình có văn hóa. Trong đám đông, nếu có gọi điện thoại cầm tay thì phải nói với âm lượng vừa phải. Trong khi xếp hàng nhớ đừng đứng sát người ta quá mà phải giữ một khoảng cách vừa đủ. Nhớ không nhìn chăm chăm vào mặt người ta hoặc nhìn soi mói làm người ta khó chịu.Nếu có người nào đó đứng gần mình tỏa ra mùi hôi thì cố mà nhịn hoặc âm thầm bỏ đi, chớ làm bất cứ cử chỉ, lời nói nào tỏ ra khó chịu hoặc khinh bỉ. Trong một xã hội văn minh người ta tránh mọi hành động cử chỉ, lời nói hạ thấp phẩm giá người khác.

17)                       Mỉm cười và chào hỏi: Mỉm cười và chào hỏi là biểu hiện của thân thiện và hòa bình. Nụ cười và lời chào hỏi không mất tiền mua nhưng gây thiện cảm với tất cả mọi người và tạo cho quanh mình một không khí an lành. Tại Mỹ,  trong công sở, trường học, hãng xưởng người ta luôn luôn chào hỏi nhau để tạo không khí an vui cho môi trường lao động. Nếu buổi sáng bước vào sở làm, bạn lầm lầm lì lì không chào hỏi ai thì mọi người chung quanh bắt đầu lo ngại. Thế nào cũng có người thân tới vỗ vai hoặc ôm lấy bạn hỏi, “Are you OK?” (Bạn có sao không?) Người Mỹ rất sợ phải làm việc trong một môi trường mà không khí nặng nề giống như… trái bom nổ chậm. Sự thân thiện không những có trong công sở mà còn lan ra ngoài đường phố. Chẳng hạn bạn đang chạy bộ trong một công viên, người chạy ngược chiều với bạn, dù không quen biết, khi gặp bạn họ cũng thường lên tiếng chào,  “ Hi, how are you? (Chào ông chào bà). Thậm chí gặp một em bé đi xe đạp họ cũng chào như vậy. Trong một đất nước mà xóm làng, đường phố, công viên tràn ngập tiếng chào nhau là đất nước thanh bình, thân ái, đoàn kết. Nhìn tượng Phật Di Lặc chúng ta thấy an vui vì ngài cười. Nếu tượng Phật Di Lăc mặt khó  đăm đăm (nghiêm và buồn) hoặc nhăn nhó khổ đau chắc chúng ta chẳng ham đến gần hoặc chiêm bái ngài làm gì. Nụ cười đem lại niềm vui cho tâm hồn còn hơn cả liều thuốc bổ.

Kết Luận:

Là người Phật tử, chúng ta lấy giáo lý của Đức Phật làm nền tảng, cộng thêm với những giá trị rất thế tục của một xã hội văn minh, cùng nhau huân tập và cùng giúp người khác tiến lên để hoàn thiện xã hội. Hoàn thiện xã hội có nghĩa là làm cho xã hội, đất nước này mỗi ngày mỗi trở nên tươi đẹp. Khi đất nước và con người trở nên tươi đẹp thì đó chính là Cực Lạc Tại Thế.  Hoàn thiện xã hội còn có nghĩa là “hằng thuận vì lợi ích chúng sinh”. Mà “hằng thuận vì lợi ích chúng sinh” là cúng dường chư Phật. Năm xưa Đức Phật nói rằng, “ Ta là Phật đã thành, chúng sinh là Phật sẽ thành” thì ngày nay chúng ta có thể phát nguyện:

      “Chúng ta sẽ là những Phật tử hoàn thiện”.

Sau hết, một đất nước cường thịnh, tươi đẹp - giống như sự tu hành- không phải là phép lạ từ trên trời rơi xuống mà đòi hỏi sự hy sinh, gian khổ. Không tự giác, không ý thức, không kỷ luật, không giáo dục bản thânthì đừng nói tới chuyện tươi đẹp./.

Đào Văn Bình

(Mùa Phật Đản 2557/2013)