Chùa Diệu Đế nằm bên bờ sông Đông Ba thuộc phường Phú Cát (TP Huế). Sử sách ghi chép lại vào đầu thế kỷ thứ XIX, ở phía Đông kinh thành có một khu vườn rất đẹp. Năm Đinh Mão (1807), trong căn nhà giữa khu vườn, Hoàng tử Miên Tông, con vua Minh Mạng ra đời. Sau này lên ngôi lấy niên hiệu là Thiệu Trị. Năm 1844 nhà vua cho xây dựng lại nơi ở của mình thành một ngôi chùa và đặt tên là Diệu Đế Tự.

Mong muốn chùa sẽ là nơi bảo vệ cho kinh thành, vừa trấn tĩnh những người lầm đường lạc lối trở về với điều thiện nên nhà vua lấy tên chùa là Diệu Đế. Qua cổng tam quan vào chùa, phía bên trái là Bi đình (nhà để bia) và bên phải là Chung đình (nhà đặt chuông).

Chùa được xây dựng trên nơi từng là tiềm để của vua nên kiến trúc chùa không giống với bất cứ chùa nào lúc bấy giờ, với nhiều lớp tường bao bọc, phía ngoài có nhiều trụ biểu đánh dấu chùa. Theo ghi chép, lúc trước chùa có một bảo tháp làm bằng ngà cao khoảng 1 m đặt trước chính điện, kiến trúc chùa nguy nga, tráng lệ nhưng trận chiến năm 1968 chùa bị bom phá hủy gần như hoàn toàn.

Bên Tả, hữu Đại Giác Điện là nhà đặt tượng các vị hộ pháp. Những bức tượng này được tạc theo kiểu võ sĩ cổ, mình mặc áo giáp, đầu đội mũ, một vị tay cầm viên ngọc, vị kia tay cầm binh khí, trong tư thế đứng rất uy nghiêm. Phía sau còn có một số bức tượng các vị La Hán.

Bức tranh “Long vân khế hội” hay “Cửu Long ẩn vân” do họa sĩ Phan Văn Tánh, dưới triều Nguyễn vẽ hình 9 con rồng vờn trong mây trên trần và 4 cột giữa chính điện. Bức họa này từng được Trung tâm sách Kỷ lục Việt Nam công nhận là bức tranh trần lớn nhất Việt Nam vào 3/2008. Mỗi con rồng một vẻ, tất cả đều oai phong lẫm liệt toát lên cái thần của con vật linh thiêng, uy quyền nhất trong 12 con giáp.

Đại Giác Điện là nơi thờ các pho tượng Phật của chùa Diệu Đế, và các tượng Phật thỉnh từ chùa Giác Hoàng khi ngôi chùa này bị triệt bỏ.

Một vị thiền sư ở chùa cho hay bức "Long vân khế hội" đang đứng trước nguy cơ bị hủy hoại vì chùa xây đã lâu nên trần chánh điện xuống cấp, khiến nước ngấm xuống làm một số mảng màu bị ẩm ướt, rêu đen bám khiến các con rồng màu bị biến đổi.

Tượng Quan Âm nghìn tay nghìn mắt, nghìn tay bằng đồng tượng trưng cho Phật pháp và thần lực của nhà Phật cứu độ chúng sinh được đặt trước gian thờ.

Chính giữa điện thờ là tượng Phật sắc vàng cháy của nước vàng thếp ngày xưa còn lại. Và có một pho tượng của ngài A-Nan, một tượng của ngài Ca-Diếp, và đặc biệt là pho tượng Chuẩn Đề có nhiều tay rất mỹ thuật.

Phía sau sát vách điện có án thờ Thần vị của vua. Thần vị này được sơn son thiếp vàng và chạm hình rồng cuộn quanh mặt trăng. Bên cạnh là di ảnh và nơi thờ những người từng trú ngụ và qua đời tại cổ tự này.

Bức hoành "Diệu Đế Quốc Tự" bằng chữ Hán được sơn son thiếp vàng làm năm Thiệu Trị thứ 4 và có sơn sửa lại dưới triều vua Bảo Đại.

Hình ảnh rồng ngẩng cao đầu, miệng há rộng ngậm ngọc quý, mào rồng hình lửa cùng tai bờm và râu vút lên uy nghi hướng về phía mặt trời là biểu tượng cho sức mạnh thần thánh thường xuất hiện trên kiến trúc cung đình Huế.

Ngày rằm tháng tư hàng năm, chùa Diệu Đế là điểm bắt đầu của lễ rước Phật đản. Lễ rước và tắm phật được thực hiện theo nghi thức cung đình có từ thời của đức Từ Cung (mẹ vua Bảo Đại).

Theo Zing.vn