Đức Phật nói về 8 cái khổ của con người, ai cũng thọ dù ít dù nhiều, ngoài 4 món vừa kể trên, còn có thương mà xa, ghét mà gần, cầu không đặng, thân này (năm ấm) - có thân nên khổ! Cái khổ cuối thì tập hợp của 7 cái khổ kia.

 

 

Thực ra, bốn cái khổ đầu, nhiều khi không biểu hiện rõ rệt hết, nhưng có trong nhau. Khi nói đến sanh thì đã có tử, trẻ là đã có già rồi. Trẻ không chỉ tuổi tác, có những người tuổi trẻ nhưng đau xương khớp thì họ đã mang vừa cái khổ của bệnh, vừa khổ của già. Già là sự yếu đuối, nên trong cái bệnh nó cũng có cái già trong đó, dù ở tuổi nào.

 

Quan sát người sắp chết, dù họ có 20, 30, thì hiện tướng cũng có cái bệnh, cái già trong đó, trí không minh là già, thân không tự chủ là bệnh. Mọi cái nương nhau biểu hiện, không có tách biệt.

 

Những cái khổ của thương mà xa, ghét mà gần... cũng vậy. Ngay khi nói đến thương thì cũng sẽ có chứa cái ghét trong đó. Theo đó, người mình thương kính bao nhiêu, thì chính họ lại chứa nhiều nguy cơ để mình ghét-khinh bấy nhiêu, bởi họ cũng là chúng sinh, chưa hoàn mỹ, chỉ cần có một lỗi đi ngược lại cái ta đã thương kính thì độ ghét khinh cũng theo chiều tương ứng. Cái này gọi là sụp đổ thần tượng. Hay dân gian nói “thương nhau lắm, cắn nhau đau”.

 

Vì vậy, nghe ai nói thương mình cũng đừng vội mừng, rồi vì cái thương của họ, mình không còn giữ mình cẩn thận nữa, từ ý-khẩu-thân.

 

Có bạn nói với mình, “em thích sống với nhau theo kiểu tương kính như tân - y như hồi mới quen ấy”. Thực sự, trong mọi mối quan hệ đều cần điều này, để lâu dài. Và đó cũng là cách tự bảo hộ mình, tránh kiểu “nhà ở gần chùa gọi Bụt bằng anh”.

 

À, thực sự, rất nhiều Phật tử mắc lỗi này, khi sơ cơ đến chùa thì cung kính vô cùng, gần gũi quá đâm ra mất sự tôn kính. Tất nhiên, việc giữ khoảng cách là cần thiết, vì gần quá, ai cũng dễ duôi với cách ứng xử với nhau nên tự dưng mất kính cũng có nguyên nhân của nó. Không còn kính thì không còn giữ mình nữa, dễ đưa đến khổ, đến phiền não.

 

Cương giới cho mọi mối quan hệ là sự kính trọng nhau, người lớn người nhỏ gì cũng cần điều này. Do vậy, ai cũng mong cầu mọi người tốt với mình nhưng đôi lúc mình đã chưa thật tốt với người. Ai cũng muốn có một mối quan hệ lâu bền nhưng lại không còn gìn sự tôn trọng nhau, nên khúc quanh xa nhau - cầu không đặng là khó tránh trong đời.

 

Ai rồi cũng sẽ đi qua những đoạn đường như vậy, nếu rút ra được bài học sâu sắc thì sẽ bớt khổ, còn không thì lên bờ xuống ruộng hoài thôi! Đó là một sự thật!