Theo quan niệm Phật giáo, con người trong quá trình sinh sống khó tránh khỏi phạm phải những lỗi lầm, dù về thân, khẩu, ý. Sám hối là dịp để mỗi người nhìn nhận lại những sai lầm mình đã mắc phải, thành tâm hối lỗi và mong muốn được sửa đổi. Qua đó, con người có thể thanh tịnh tâm hồn, hướng đến những điều thiện lành và sống tốt hơn.

     Sám hối theo nghĩa thông thường là biết lỗi, ăn năn, hối lỗi. Xét về mặt xã hội, hối lỗi là một hành vi đạo đức của con người, khi họ đã gây ra những lỗi lầm và muốn được người bị tổn thương tha thứ. Hay xin lỗi là một hành động được ba mẹ, nhà trường dạy dỗ khi chúng ta còn bé và đó là điều cần thiết trong cuộc sống. 

     Trong Kinh Pháp Bảo Đàn nói: “Sám giả Sám kỳ tiền khiên, Hối giả hối Kỳ hậu quá”, nghĩa là: Ăn năn lỗi trước, chừa bỏ lỗi sau. Vậy Sám hối đúng nghĩa theo Chánh Pháp là nhận biết được lỗi đã gây tạo, ăn năn sửa lỗi và hứa không làm những điều này về sau.

     Các bậc Thánh hiền xưa đã dạy rằng: “Nếu mắc lỗi lầm thì công khai nhận lỗi đó, rồi tìm ra biện pháp và quyết tâm để sửa chữa. Thái độ đối với lỗi lầm như thế là thước đo một người chân chính, trung thực đáng cho mọi người tin cậy và kính trọng”.

     Thế nhưng con người thường rất e dè trước lời xin lỗi bởi họ bị gắn chặt bởi chấp thủ và chấp ngã. Chấp thủ chính là việc gì cũng cho mình là đúng, người khác sai. Đó còn gọi là tính bảo thủ. Chấp ngã là đề cao cái tôi của mình, dù có biết lỗi nhưng không nhận lỗi vì sợ làm mất giá trị của bản thân, người khác coi thường. Vì thế nên đối những người này hai từ xin lỗi thường nặng nề và không được sử dụng đến. Những người gây tội lỗi thường cảm thấy không yên ổn trong cuộc sống bởi lương tâm ray rứt hoặc sau đó gặp những chuyện không may xảy ra. Vì thế, chỉ cần sám hối một cách thành tâm sẽ làm cho tâm hồn được an tịnh.

     Việc sám hối được tin rằng sẽ giúp giải trừ nghiệp chướng, tiêu tan phiền não, mang lại sự an lạc cho bản thân và gia đình. Đồng thời, sám hối cũng thể hiện mong cầu bình an, may mắn cho bản thân và những người xung quanh.

     Sám hối là một trong những nghi thức quan trọng trong Phật giáo, giúp mỗi người củng cố niềm tin, tinh tấn tu hành và sống theo lời Phật dạy. Đặt biệt là vào dịp cuối năm, qua việc sám hối, con người có cơ hội nhìn lại bản thân mình về hành trình của bản thân trong một năm qua đã làm từ đó có những định hướng tốt hơn để học hỏi, trau dồi đạo đức và hướng đến một cuộc sống thiện lành, thanh tịnh, an lạc.