Tôi có hai đứa cháu tính cách rất khác nhau. Bé gái thì rất thảo, có cái gì cũng chủ động san sẻ cho người xung quanh. Lớn hơn một chút, bé đã biết nhường nhịn những đứa trẻ khác, nhất là những em ít tuổi hơn mình. Còn bé trai thì ngay từ nhỏ đã có tính sở hữu, nhìn thấy cái gì thích là đòi bằng được. Thường không ai xin được thứ gì của bé, không ăn, không dùng thì vứt bỏ chứ nhất định chẳng chịu cho ai.

Lúc mới học nói, câu đầu tiên của bé là “không, không đâu” kèm theo cái lắc đầu nguầy nguậy mỗi khi có người chìa tay về phía bé. Tôi thường khuyên mọi người cần sửa ngay thói tham lam này của bé nhưng người lớn trong nhà đều bảo “Con còn bé quá có uốn nắn cũng chưa nhận thức được. Lớn lên bé sẽ tự thay đổi”.

Tự thay đổi ư? Tôi nghĩ điều đó rất khó. Vì từ hai tuổi trở đi là giai đoạn quan trọng trong việc hình thành tính cách trẻ. Nếu chúng ta không tác động, rất có thể, lớn lên bé sẽ trở thành người ích kỷ. Chỉ biết nhận từ người khác mà không biết cách cho đi. Không biết cách rộng mở trái tim để san sẻ yêu thương. Bé sẽ tự cô lập mình trong những nhỏ nhen, hẹp hòi.

Trẻ em vốn đã hay sở hữu và coi mình là trung tâm của mọi sự chìu chuộng. Chúng cần được dạy dỗ tử tế về cách chia sẻ và quan tâm đến người khác. Thay vì để trẻ nghĩ cái này là của mình không ai được động vào thì nên kiên trì dạy trẻ suy nghĩ theo hướng tích cực hơn. Giống như cháu gái nhà tôi sáng nay, khi ông bà bày các loại kẹo ra bàn, bé rất thích kẹo mềm Sugus trái cây nên nhặt cất riêng vào túi. Nhưng ngay sau đó bé chia cho mỗi người một chiếc, tủm tỉm bảo “ai cũng có phần”. Điều đó cho thấy tính hào phóng và ích kỷ hiện diện trong mỗi con người.

Ngay từ khi còn là một đứa trẻ trong sáng, hồn nhiên thì hai tính cách ấy có thể tồn tại mạnh ngang nhau. Đó là khuynh hướng tự nhiên và việc của người lớn là giáo dục đứa trẻ nuôi dưỡng lòng rộng lượng và dần triệt tiêu sự ích kỷ.

Trường học của các bé năm nào cũng kêu gọi phụ huynh, học sinh quyên góp cho một chương trình từ thiện nào đó. Khi thì vì miền Trung thân yêu, khi thì quyên góp nhằm giúp đỡ các hoàn cảnh khó khăn… Chương trình này vừa mang tính cộng đồng lại vừa là bài học có ý nghĩa giáo dục con trẻ. Trẻ con thì không có tiền, chủ yếu là cha mẹ các bé đóng góp. Nhưng qua đó sẽ có những cuộc đối thoại “cho là nhận” giữa bé và người lớn. Từ đó khơi gợi sự cảm thông, sẻ chia và cả lòng biết ơn trong trẻ. Cháu gái tôi xin mẹ đập lợn đất trích một phần nhỏ để đóng góp. Chú lợn đất mà bé nuôi bằng số tiền trích ra từ khẩu phần ăn sáng, từ tiền lì xì để cuối năm mua quà biếu ông bà nội, ngoại. Quà không có gì nhiều, chỉ là chiếc khăn len cho bà, mấy đôi tất cho ông. Nhưng đó là một trong những bài học đầu tiên về tấm lòng thơm thảo của hành trang học làm người.

Vũ Thị Huyền Trang